ΜΙΑ ΔΕΥΤΕΡΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑ
Όταν πριν μερικά χρόνια, αποφάσισα να δουλέψω στα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας, το δημόσιο σχολείο εκπαίδευσης ενηλίκων, γνώριζα ?όπως νόμιζα- αρκετά πράγματα γι? αυτά: είχα ήδη παρακολουθήσει από το 1997 τα πρώτα Σεμινάρια που εισήγαγαν και στην χώρα μας αυτό τον θεσμό. Γνώριζα ,όσο μπορεί κανείς να ξέρει από μακριά, θεωρητικά, τις δυσκολίες στον χειρισμό του τόσο ευαίσθητου μαθητικού πληθυσμού , τις ιδιομορφίες του , τις ιδιαίτερες μεθόδους διδασκαλίας και τις αρχές που ακολουθούσαν οι διδάσκοντες στην αξιολόγηση. Στην πράξη τα πράγματα αποδείχθηκαν πολύ πιο δύσκολα· οι πρώτοι μήνες της δικής μου προσαρμογής υπήρξαν εξίσου σκληροί με εκείνους των εκπαιδευομένων ? είχα επιλέξει τον Α΄κύκλο- που ζώντας, ενήλικοι πλέον, και πάλι στο σχολικό περιβάλλον, αγωνίζονταν να φανούν άξιοι αυτής της ευκαιρίας και της μοναδικής εμπειρίας που τους πρόσφερε. Εκείνοι, οι πρώτοι μαθητές μου και απόφοιτοι τώρα, τα κατάφεραν· όχι μόνον ξεπέρασαν τις δυσκολίες της πρώτης χρονικής περιόδου, αλλά αναδείχθηκαν νικητές σε όλα τα επίπεδα: ουσιαστικής γνώσης, δημιουργικότητας, ανάπτυξης πρωτοβουλιών, επικοινωνίας, απόκτησης αυτοεκτίμησης, συντροφικότητας . Το ερώτημα για μένα παραμένει: έδωσα ό,τι επιθυμούσα να προσφέρω, κατόρθωσα να εκμεταλλευθώ την πρώτη για μένα ευκαιρία να εφαρμόσω μια διδακτική μέθοδο η οποία βασιζόταν στην πρωτοπόρα αρχή της μη εξειδίκευσης; Η πολύχρονη (αν και ανολοκλήρωτη ) ενασχόλησή μου με το παιδαγωγικό έργο ενός μεγάλου φιλολόγου, του Ιωάννη Συκουτρή, είχε αφυπνίσει το ενδιαφέρον μου για μεθόδους διδασκαλίας που αυθόρμητα, υπακούοντας στο ένστικτο, εφάρμοζα ήδη στο «συμβατικό» σχολείο.Απομάκρυνση από τη μονομέρεια, συνειδητοποίηση της έννοιας πνευματική ζωή : « Κατά την γνώμην μου, πνευματική ζωή είναι το ίδιον ακριβώς πράγμα με ό,τι ονομάζομεν πολιτισμόν , εφ? όσον ούτος θεωρείται όχι καθ? εαυτόν και αντικειμενικώς, αλλ? από την άποψιν του υποκειμένου, το οποίον είναι φορεύς και εργάτης του πολιτισμού.[..]» έγραφε ο Συκουτρής στην κλασική μελέτη του Φιλολογία και Ζωή. Και συνεχίζει : « Ως άμεσος πραγματικότης η πνευματική ζωή νοείται κυρίως ειπείν εντός του πλαισίου του ατόμου και των χρονικών ορίων της υπάρξεώς αυτού, του παρόντος. Η ζωή, είτε φυσιολογική, είτε πνευματική είναι, υπάρχει πάντοτε εις ένα συγκεκριμένον οργανισμόν..»
Στο Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας ο τόσο παρεξηγημένος ρόλος του Δασκάλου ξεκαθαρίζεται και ολοκληρώνεται μέσα από την βασική αρχή « ο Καθηγητής δεν ρυθμίζει, δεν επιβάλλει, αλλά υποδεικνύει.» Ακολουθώντας μια ιδιόμορφη αλληλοδιδακτική, κυρίως στη μέθοδο project ( Σχέδιο Δράσης) ο δάσκαλος αφουγκράζεται και μαθαίνει από τους εκπαιδευόμενους – μαθητές ό,τι εκείνοι, στα πλάισια της έρευνας για την πραγματοποίηση του στόχου, προσφέρουν αναπτύσσοντας πρωτοβουλίες , επικοινωνιακές ικανότητες, εφαρμόζοντας γνώσεις. Όμως, σε καμία περίπτωση δεν πρόκειται για αυτοσχεδιασμό· υπάρχουν συγκεκριμένες δραστηριότητες που παρακινούν τους εκπαιδευόμενους σε ενεργή συμμετοχή, ανάλογα πάντα με τις ήδη αποκτημένες ή έμφυτες δεξιότητες και, βέβαια, σε σχέση πάντα με την επικοινωνία τους με τον Δάσκαλο. Σ? αυτό το σημείο θα επιμείνω περισσότερο· η ολιστική προσέγγιση του μαθητή ως προσωπικότητας ολοκληρωμένης, η επεξεργασία θεμάτων με συναδέλφους διαφόρων ειδικοτήτων ( Διαθεματικές Διδασκαλίες ) δεν στοχεύει άπλώς και μόνον στην συνεργατικότητα αλλά και στην συνδυασμένη προσπάθεια για την αξιοποίηση των ικανοτήτων και κλίσεών τους. Κάποια παραδείγματα: πέρυσι, στο σχέδιο Δράσης που είχε ως στόχο την δημιουργία ενός «ιδανικού» ( σε σχέση με τις επιθυμίες των εκπαιδευομένων) Τηλεοπτικού Προγράμματος , συνεργαστήκαμε με τους συναδέλφους του μαθηματικού, επιστημονικού και πληροφορικού γραμματισμού.Ένα παράδειγμα: φέτος, το Σχέδιο Δράσης που ανέλαβα με τον συνάδελφο του περιβαλλοντικού γραμματισμού είχε ως αντικείμενο τους πρόσφυγες του Πόντου και της Μικράς Ασίας, στοχεύοντας ιδιαίτερα στην ιστορία, τις μνήμες και τον πολιτισμό τους. Η ανταπόκριση και τις δυο χρονιές υπήρξε μεγάλη · θα σταθώ περισσότερο στην φετινή εμπειρία που είχε ως αποτέλεσμα την δημιουργία ενός video με πρωταγωνιστές πρόσφυγες της δεύτερης και τρίτης γενιάς, προ?όν εργασίας ( σύλληψη, τεχνική επεξεργασία ) της μαθήτριάς μας Νεκταρίας Σ.και εμψυχωτή όλη την Ομάδα. Ο ρόλος μας ως δασκάλων ήταν κυριολεκτικά καθοδηγητικός. Η παρουσίαση του project έκλεισε με τραγούδια από την Μικρασία που τραγούδησε η μικρή μας χορωδία την οποία προετοίμασε η συνάδελφος του αγγλικού γραμματισμού και αποτελείτο και από μέλη άλλων Σχεδίων Δράσης. Αυτή η μικρή πανδαισία , πέρα από τα τεχνικά προβλήματα που αντιμετωπίσαμε , πέρα από τις όποιες δυσκολίες συντονισμού της ομάδας, μας γέμισε όλους ικανοποίηση. Το περιεχόμενο του Σχεδίου Δράσης προϋπέθετε γνώση της ιστορίας, διάθεση για έρευνα, ομαδική εργασία, γνώσεις πληροφορικής . Όμως όχι μόνον αυτό · είχε προηγηθεί την περασμένη χρονιά , αλλά και καθ?όλη τη διάρκεια της τρέχουσας, μια «παθιασμένη» ανάγνωση του έργου του Γιώργου Σεφέρη , ανάλυση των ποιημάτων του , προβολή μιας ταινίας με περιεχόμενο τη ζωή του. Οι εκπαιδευόμενοι είχαν αγαπήσει αυτόν τον ποιητή που καταγόταν από την Σμύρνη, είχαν εξοικειωθεί με το έργο, αισθανθεί τον προβληματισμό του. Όταν λοιπόν αναφέρθηκαν στους ανθρώπους του πνεύματος που κατάγονταν από την Μικρά Ασία και είχαν επηρεασθεί από τον ξεριζωμό του ελληνισμού, η έννοια έθνος , έστω εμπειρικά, ήταν πλήρως κατανοητή γι? αυτούς.
Τρεις βράχοι λίγα καμένα πεύκα κι ένα ρημοκλήσι
Και πάρα πάνω
Το ίδιο τοπίο αντιγραμμένο ξαναρχίζει..
( Γ. Σεφέρης, Μυθιστόρημα )
Αλλά θα επανέλθω.
ΒΕΡΟΝΙΚΗ ΔΑΛΑΚΟΥΡΑ
Άρθρο που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Αυγή στις 29 Ιουνίου 2008